Jak ustawić akcję strun w gitarze akustycznej

Uwaga! Niżej podane zalecenia znajdą zastosowanie w gitarach akustycznych ale także elektrycznych i basowych w których zastosowano pręt w gryfie równoważący siłę naciągu strun. W gitarach klasycznych, pozbawionych tego elementu konstrukcyjnego, dadzą się zastosować tylko częściowo.

Twoja gitara jest „twarda” w pierwszych pozycjach a w wysokich pozycjach to już w ogóle nie sposób chwycić barre. Co zrobić żeby łatwiej było na niej grać?

Łuk szyjki

Zacznij od łuku szyjki. Ustawiając mniejszy lub większy łuk szyjki możesz uczynić gitarę bardziej „miękką” (lecz bardziej skłonną do pobrzękiwania na progach) lub bardziej „twardą” (lecz bardziej odporną na tę przypadłość).

Łuk szyjki reguluje się przy użyciu pręta napinającego wbudowanego do wnętrza gryfu gitary akustycznej, elektrycznej lub basowej. Na końcu tego pręta znajduje się nakrętka której dokręcanie lub poluzowywanie daje efekt w postaci wyginania gryfu w łuk wklęsły lub wypukły. Wcale nie jest tak, że najlepszym rozwiązaniem jest takie wyregulowanie siły naciągu pręta, żeby gryf był idealnie prosty. W gitarach akustycznych, elektrycznych i basowych (czyli w gitarach ze stalowymi strunami) za optymalne ustawienie powszechnie uchodzi takie, przy którym gryf jest wygięty w lekki łuk, jest lekko wklęsły.

Nakrętka na pręcie wklejonym wewnątrz gryfu gitary akustycznej po stronie pręta usytuowanej wewnątrz pudła gitary

Regulacja łuku szyjki gitary akustycznej przez nakręcanie i poluzowywanie nakrętki na pręt wklejony wewnątrz gryfu. Nakrętka po stronie pręta wewnątrz pudła gitary

Nakrętka na pręcie regulacyjnym gryfu gitary akustycznej usytuowana po stronie główki gitary

Regulacja łuku szyjki gitary akustycznej z nakrętką na pręcie regulacyjnym usytuowanym po stronie główki gitary

Naciśnij naciągniętą strunę nastrojonej gitary palcami dwóch rąk na pierwszym i na ostatnim progu. Zobacz, czy między struną a progiem położonym mniej więcej w połowie odległości pomiędzy dwoma palcami jest jakaś przestrzeń czy też struna spoczywa na tym progu. Jeśli widzisz jakąś przestrzeń to łuk szyjki jest lekko wklęsły. Odległość między struną a progiem to odchylenie szyjki (gryfu) od linii prostej. Mierzy się je w dziesiątych częściach milimetra. Jeśli tej przestrzeni nie ma i struna leży na progu – odchylenie jest równe zeru.

Gitarzyści grający fingerstyle ustawiają to odchylenie tak, żeby było bardzo małe, niekiedy niemal równe zeru. Lekkie pobrzękiwanie na progach w niczym im nie przeszkadza a nawet jest tym, czego oczekują od gitary. Uzyskują dzięki takiemu jej ustawieniu pewien efekt perkusyjny wzmacniający rolę gitary jako instrumentu rytmicznego. Mamy dobry tego przykład: posłuchaj, jak donośnie pobrzękuje gitara Tommy’ego Emmanuella:

Ktoś, kto gra akordami używając kostki oczekuje jasnego, czystego brzmienia. Ustawia wówczas dość duże odchylenie łuku szyjki od linii prostej. Gitara jest twardsza ale nie pobrzękuje, gra wyraziście i dźwięcznie nawet przy mocnych uderzeniach w struny.

Nie ma jednego standardu ustawienia łuku szyjki. To jak ustawisz łuk szyjki w twojej gitarze zależy tylko od ciebie, oczekiwanego brzmienia i stosowanej przez ciebie techniki gry. Szukaj własnego brzmienia i własnej techniki, nie obawiaj się eksperymentować z różnymi ustawieniami twojej gitary. To jest jedyna droga do osiągnięcia swojego własnego, wyjątkowego stylu.

 W regulacji łuku szyjki w twojej gitarze akustycznej, elektrycznej lub basowej może tobie pomóc ten film:

Wysokość podstawka

Podstawek to kawałek czegoś białego (bywa, że czarnego) umieszczony w szczelinie mostka gitary akustycznej. Na podstawku opierają się struny wychodzące z otworków w mostku. Zazwyczaj jest wykonany z plastiku, w droższych gitarach z kości lub materiałów ceramicznych. Zasadniczo – im twardszy podstawek tym lepszy, kiedy kupujesz nowy podstawek w sklepie możesz łatwo sprawdzić, czy jest dobrej jakości.

Postukaj w niego czymś metalowym lub upuść na twardą powierzchnię, powinien „zadzwonić”, odezwać się tonem jak najbardziej krystalicznym. Jeśli zabrzmi matowo nie jest wykonany z odpowiednio dobranego materiału.

Aby odnieść sukces w ustawianiu akcji strun swojej gitary najpierw ustaw łuk szyjki a potem dobierz wysokość podstawka.

Wzajemne ustawienie łuku szyjki i wysokości podstawka są decydujące dla tzw. akcji strun, decydują o brzmieniu gitary akustycznej i wygodzie gry. Osoba doświadczona już wie, jaki łuk szyjki jest odpowiedni dla preferowanego przez nią brzmienia i stylu gry, ustawia go a następnie dopasowuje do niego wysokość podstawka.

Osoba nie mająca dużego doświadczenia, poszukująca dopiero swojego brzmienia i stylu gry, właściwej sobie akcji strun, powinna ustawić łuk szyjki w standardowym zakresie 0,2 – 0,5 mm, dopasować do tego ustawienia wysokość podstawka i pograć dzień lub nawet kilka dni na tak ustawionej gitarze. Jeśli stwierdzi, że woli gitarę z niską akcja strun, bardziej miękką, powinna zmniejszyć łuk szyjki i wówczas, jeśli to potrzebne – podnieść lub opuścić nieco podstawek. Uzyska w wyniku tego gitarę ze strunami bardziej „leżącymi” na gryfie, wyraziście odzywającymi się perkusyjnie. Jeśli stwierdzi, że woli gitarę o większej akcji strun, powinna powiększyć łuk szyjki a następnie, jeśli jest taka potrzeba, dopasować wysokość podstawka. Uzyska gitarę o tonie mocnym i krystalicznie czystym lecz ze strunami usytuowanymi w większej wysokości nad gryfem.

Dopasowanie podstawka do wybranego łuku szyjki polega na takim ustawieniu jego wysokości, żeby ani jedna struna nie pobrzękiwała na żadnym z progów przy szarpnięciu struny z siłą właściwą osobie grającej. Nie jest uzasadnione „siłowe” badanie owego pobrzękiwania. Ustawienie bardzo niskiej akcja strun dla osoby która grając ledwo muska struny lub np. małego dziecka jest uzasadnione mimo tego, że gitara tak ustawiona brzęczy niemiłosiernie w rękach osoby dorosłej a do tego grającej w energiczny sposób. Akcję strun należy dobrać indywidualnie dla każdej osoby grającej na gitarze stosownie do jej techniki, stylu i rodzaju granej muzyki a także grubości używanych strun.

Dla uzyskania równej głośności każdej ze strun niezwykle ważne jest aby zadbać o bardzo dokładne wyrównanie powierzchni dolnej części podstawka. Używamy w tym celu papieru ściernego o ziarnistości 120 położonego na równej, szklanej płytce. Wyrównanie powierzchni dolnej części podstawka jest szczególnie ważne dla uzyskania równego poziomu głośności strun w gitarze elektroakustycznej z podmostkowym pickupem piezo ale to już zupełnie inna historia.

Ustawienie wysokości podstawka w gitarze akustycznej

Łatwa i bezpieczna metoda obniżania siodełka

Po ustawieniu optymalnych dla twojej techniki i stylu gry łuku szyjki i wysokości podstawka może się okazać, że wygodniej jest tobie grać na twojej gitarze w wysokich pozycjach (powyżej V progu) niż w pierwszych, tuż przy siodełku. Gitara w pierwszych pozycjach może okazać się dziwnie twarda, naciśnięcie struny na pierwszym progu może sprawiać dużą trudność.

Przyczyną może być zbyt wysokie siodełko.

Wiele osób obawia się korygowania głębokości nacięć w których osadzone są struny. Taka operacja wymaga użycia specjalistycznych narzędzi, pilniczków o szerokości dopasowanej do szerokości nacięć w siodełku a nieostrożne wykonanie zbyt głębokiego nacięcia dla jednej ze strun grozi pojawieniem się poważnym problemu jakim jest konieczność wymiany siodełka na nowe. Te obawy są uzasadnione, odradzamy takie rozwiązanie. Stosujcie naszą metodę regulacji wysokości siodełka, nie wymagającą specjalistycznych narzędzi i dość bezpieczną.

Sami stosujemy i zalecamy innym obniżanie akcji strun w pierwszej pozycji przez obniżenie siodełka metodą zeszlifowania jego podstawy. Obejrzyj film na którym pokazujemy jak to zrobić. Używamy szlifierki stołowej ale nic nie stoi na przeszkodzie, żeby nie wykonać całej tej operacji ręcznie używając do zgrubnego obniżenia siodełka grubszego papieru ściernego.

Obniżanie wysokości siodełka w gitarze akustycznej

Wyrównywanie progów

Zdarzyć się może, że wszelkie zabiegi służące obniżeniu akcji strun nie dadzą oczekiwanego rezultatu. Co zrobić, kiedy wszelkie próby ustawiania łuku szyjki, dopasowywania do niego wysokości podstawka a następnie regulacji wysokości siodełka kończą się tak, że struny gitary akustycznej, elektrycznej lub basowej mimo wciąż zbyt wysokiej jak na twój gust akcji strun brzęczą obijając się o niektóre z progów?

Podejrzewać należy, że twoja gitara ma nierówno nabite progi lub nierówną, pofalowaną podstrunnicę.

Czy tak jest w istocie sprawdzisz używając liniału, najlepiej – stalowego. Przyłóż go do gryfu i sprawdź, czy któreś z progów nie wystają, czy gryf nie jest nierówny. Ważne: wyprostuj wcześniej gryf prętem napinającym tak dalece jak to tylko możliwe.

Sprawdzanie równego ustawienia wysokości progów gitary akustycznej liniałem przyłożonym wzdłuż gryfu.

Jeśli mimo starannego wyprostowania gryfu prętem napinającym nie uda się tobie uzyskać tego, żeby był prosty jak strzelił masz problem. Twoja gitara ma wadę niestarannego, nierównego nabicia progów lub, co gorsza, powykrzywianej podstrunnicy.

Pojedynczy, wystający próg możesz spróbować „dobić” używając młotka z elastyczną główką. Uwaga: „dobijając” próg młotkiem z elastyczną główką połóż gryf na specjalnej podstawce (guitar neck rest) ewentualnie na bloku drewna lub innym przedmiocie o dużej masie.

Czasami efekt uzyskasz od razu lecz zdarza się też, że próg potraktowany młotkiem nie trzyma się należycie w rowku podstrunnicy, sprężynując wraca do swojej pierwotnej pozycji. Dzieje się tak wówczas, gdy rowek w podstrunnicy jest szerszy od płetwy progu. Nie wahaj się wówczas przykleić progu nanosząc do rowka kilka kropel dowolnego kleju cyjanoakrylowego jak np. Cyjanopan czy Kropelka. Po wciśnięciu progu trzeba go mocno przycisnąć i przytrzymać kilkadziesiąt sekund (lepiej nie rób tego ręką! możesz się już na zawsze przykleić do swojej gitary).

„Sprężynujący” próg gitary akustycznej wymagający przyklejenia.

Szlifowanie i koronowanie progów

Jeśli progi są nierówno nabite lub podstrunnica powykrzywiała się np. wskutek nadmiernego przesuszenia drewna „dobijanie” progów może sytuację nieco poprawić ale finalnie może okazać się nieskuteczne. Po zrobieniu wszystkiego co radziliśmy tobie do tej pory mimo wszystko może okazać się, że nie ma innej rady jak tylko zrobić szlif – wyrównać progi przy użyciu specjalnego pilnika.

Zobacz jak to robimy:

Szlifowanie i koronowanie progów w gitarze akustycznej

Szlifować progi należy tak, żeby każdy z progów gitary został potraktowany pilnikiem. Aby być pewnym, że tak jest radzimy zaznaczyć koronę progu markerem (korona to jest ta najwyższa część progu, ta, której bezpośrednio dotyka struna). Łatwo zobaczysz wówczas, czy po szlifowaniu progów każde zaznaczenie markerem zostało zarysowane pilnikiem czy też nie. Każdy z progów gitary na całej swojej długości powinien zostać choć lekko zeszlifowany.

Kiedy progi są nierówno nabite lub występuje garb podstrunnicy doświadczysz tego, że jedne z progów będą ledwo muśnięte pilnikiem a inne dość mocno obniżone wskutek zeszlifowania pilnikiem. Progi mocno, głęboko zeszlifowane stracą swój profil, będą miały mocno spłaszczoną górną powierzchnię. W kolejnym etapie procesu wyrównywania progów trzeba im przywrócić właściwy profil wykonując koronowanie czyli zaokrąglenie ich górnej powierzchni.

Koronowanie progów gitary wykonujemy używając specjalnego pilnika. Żeby nie porysował podstrunnicy jest pozbawiony ostrych krawędzi, ma je lekko zaokrąglone i starannie wypolerowane.

Nie sprawdza się przy tak precyzyjnej robocie użycie mechanicznych narzędzi, koronowanie wykonujemy wyłącznie ręcznie. Czynność koronowania jest dość pracochłonna (zajmuje to na jak nic godzinkę albo i półtorej) i uciążliwa ale efekt w postaci gitary ze ślicznymi, odnowionymi, pobłyskującymi progami jest wart potu i wylanych łez.

Jeśli nie masz ochoty się męczyć lub obawiasz się wykonać samodzielnie wszystkie lub niektóre z czynności służące ustawieniu akcji strun zleć to nam, nasz Lutnik zajmie się tym z przyjemnością.